چالش ها و فرصت های پیش روی رشته علوم انسانی
چالش ها و فرصت های پیش روی رشته علوم انسانی
در این کارگاه که به همت مرکز ترویج علوم انسانی برگزار شد، علی دارابیان، رییس اداره متوسطه نظری استان سمنان به سخنرانی پرداختند:
علوم انسانی؛ مورد تاکید مقام معظم رهبری
علوم انسانی علمی‌ست با مجموعه‌ای از شاخه‌ها و رشته‌ها که موضوع محوری و پایه‌ای آن انسان و شناخت اوست. مدیران باید قبل از انتخاب رشته‌ی دانش‌آموزان به آنها بفهمانند که هر رشته دارای چه ویژگی‌ها و جزییاتی است. حقیقتا ما نیازمند هستیم که یک تحول بنیادین در علوم انسانی در کشور به وجود بیاید. تحول و ارتقا علوم انسانی با تقویت جایگاه و منزلت این علوم، جذب افراد مستعد با انگیزه، اصلاح و بازنگری در متون و برنامه و روش‌های آموزش، ارتقا کمی و کیفی مراکز و فعالیت‌های پژوهشی و ترویج نظریه پردازی، تعدد آزاد اندیشه صورت می‌گیرد.
یکی از روش‌های تحول و ارتقا علوم انسانی برگزاری کارگاه‌ها می‌باشد. کارگاه آموزشی باید تعاملی و دوسویه باشد؛ یعنی شنوندگان باید حضور فعال داشته باشند و اینکار را می‌توانند با پرسیدن سوالات متعدد انجام دهند. مقام معظم رهبری اهمیت علوم انسانی را در زمینه تولید علم روشن می‌کنند و معتقدند که ما باید هم در حوزه فرهنگ عمومی و برداشت و اعتقاد و باور عمومی مردم و هم در مورد خاص باور مسئولان، اهمیت علوم انسانی را روشن کنیم. مردم باید بفهمند علوم انسانی مهم است، تاریخ مهم است، ادبیات مهم است، فلسفه مهم است و روانشناسی مهم است.
باید اهمیت علوم انسانی را بفهمند و امتیازاتی در فراگیری علوم انسانی و تخصص در علوم انسانی در نظرگرفته بشود که برای عموم و جوان‌های ما جذاب باشد. آیت‌الله خامنه‌ای مقام معظم رهبری فرمودند که در بحث معنویت و اخلاق نیز علوم انسانی قطعا جایگاه ویژه‌ای دارد. در بحث اقتصاد که شاید مشکل اصلی و عمده‌ی زمان حال کشور ما می‌باشد، از علوم انسانی نشات می‌گیرد و با تقویت علوم انسانی می‌توان اقتصاد کشور را نیز تقویت کرد. علوم انسانی برای جامعه جهت دهنده است، فکر ساز است و حرکت یک جامعه، مسیر یک جامعه و مقصد یک جامعه را مشخص می کند.
این خیلی مهم است. بنابراین باید مسئولان هم اهمیت علوم انسانی را بفهمند. در بیانات مقام معظم رهبری توجه به علوم انسانی و علوم اجتماعی کاملا مشهود است؛ همچنین در سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی نیز مقام معظم تاکیدات فراوانی در این حوزه کرده‌اند. از آنجایی که فرمایشات ایشان کلام آخر و کلام تاثیرگذار است، ما به عنوان خدمتگزاران جامعه‌ی اسلامی باید بیانات ایشان را نصب‌العین خود قرار دهیم. همچنین در بیانیه‌ی گام دوم انقلاب، هدف اصلی این بیانیه تربیت نیروی انسانیِ کارآمد و مستعد با زیربنای اصیل ایمانی و دینی است که این مهم بدون در نظر گرفتن مدرسه و دانشگاه امکان‌پذیر نیست.
تلاش غرب در ترویج سبک زندگی غربی در ایران، زیانهای بی‌جبران اخلاقی و اقتصادی و دینی و سیاسی به کشور و ملّت ما زده است؛ مقابله با آن، جهادی همه‌جانبه و هوشمندانه می‌طلبد که باز چشم امید در آن به شما جوان‌ها است.
لزوم سپردن مدیریت کلان کشور به دست متخصصان علوم انسانی
دانش، آشکارترین وسیله‌ی عزّت و قدرت یک کشور است. روی دیگر دانایی، توانایی است. در کشورهای پیشرفته‌ی دنیا، تمام حیطه‌های مدیریتی و کلان کشور را به دست مدیرانی می‌دهند که در رشته‌های علوم انسانی تحصیل کرده باشند؛ به طور مثال در بحث‌های اقتصادی که کشور ما با مشکلات زیادی روبه‌روست، می‌توان با پرداختن به علوم انسانی و اعتماد به متخصصان این حوزه مشکلات را برطرف کرد؛ زیرا اقتصاد یکی از مهم‌ترین زیرشاخه‌های علوم انسانی است و دقیقا به همین دلیل است که مقام معظم رهبری به این اندازه بر این موضوع تاکید دارند.
اقتصاد یک نقطه‌ی کلیدیِ تعیین‌کننده است. اقتصاد قوی، نقطه‌ی قوّت و عامل مهمّ سلطه‌ناپذیری و نفوذناپذیری کشور است و اقتصاد ضعیف، نقطه‌ی ضعف و زمینه‌‌ساز نفوذ و سلطه و دخالت دشمنان است. علاوه بر این عزت ملی، روابط خارجی و مرزبندی با دشمن بخشی از مظاهر عزّت جمهوری اسلامی است که جز با شجاعت و حکمت مدیران جهادی به دست نمی‌آمد.
سردمداران نظام سلطه نگرانند؛ پیشنهادهای آنها عموماً شامل فریب و خدعه و دروغ است و دو کلمه‌ی استقلال و آزادی هر دو از جمله‌ی ارزش‌های اسلامی‌اند و این هر دو عطیّه‌ی الهی به انسان‌ها‌یند و هیچ کدام تفضّل حکومت‌ها به مردم نیستند بلکه حکومت‌ها موظّف به تأمین این دو اند.
پرورش انسان تمام ساحتی؛ هدف آموزش و پرورش
منطبق بر نظام معيار اسلامي، مباني و ارزش‌هاي برگرفته از قرآن کریم، سنت حضرات معصومين (علیهم السلام) و عقل است. از 6 ساحتی که در سند تحول بنیادین برای تربیت و آموزش دانش‌آموز ذکر شده است، حداقل 4 ساحت آن به طور مستقیم با علوم انسانی در ارتباط است. همچنین اگر آیین‌نامه‌های آموزشی آموزش و پرورش را مطالعه کنیم در بحث عناوین و حوزه‌های تربیت و یادگیری، خواهیم فهمید که در این حوزه نیز رد پای علوم انسانی و لزوم توجه به این رشته به خوبی قابل مشاهده است؛ پس با توجه به این موضوعاتی که اشاره شد، حجت بر ما آشکار است که علوم انسانی زیربنای رشد جامعه و تربیت انسان تمام‌‌ساحتی است.
تحلیل اطلاعات؛ گام نخست ایجاد تغییر
اولین موضوعی که مدیران ما باید برای برنامه‌ریزی دقیق به آنها توجه کنند و مورد مداقه قرار گیرند این است که آمار و اطلاعات مربوط به آن رشته را داشته باشند و آنها را تجزیه کنند. یک مدیر زمانی که از رشته‌ی مورد نظر خود اطلاعات کافی نداشته باشد نمی‌تواند برنامه‌های توسعه‌ای را در دستور کار قرار دهد. اولین موضوع مهمی که در رشته‌ی علوم انسانی باید مورد توجه قرار گیرد بحث ورودی‌های این رشته است. ذهنیت موجود در میان عموم مردم این است که باقی مانده‌های رشته‌های ریاضی و تجربی به رشته‌ی انسانی روی می‌آورند؛ در صورتی که طبق آزمون‌های گرفته شده برای انتخاب رشته دانش‌آموزانی بودند که توانایی قبولی در رشته‌های تجربی و ریاضی را داشتند اما به دلیل علاقه وارد رشته‌ی انسانی شده‌اند.
ما به عنوان سیاست‌گذاران آموزش و پرورش باید سیاست‌هایی را بیاندیشیم که تا آنجایی که ممکن است دانش‌آموزی به این رشته وارد شود که علاقه و حداقل‌های آن رشته را داشته باشد. سوالی که در اینجا پیش می‌آید این است که حداقل‌های ورود به رشته‌ی علوم انسانی در مدارس چه پارامترهایی هستند؟ برای مثال یک دانش‌آموز پایه‌ی نهم باید چه شرایطی را دارا باشد تا بتواند وارد رشته‌ی علوم انسانی شود؟ باید در یک سری از دروس حداقل نمره‌ی 13، 14 و 12 را دارا باشد. این به خودی خود باعث افت این رشته‌ی درسی می‌شود.
از طرفی هم ممکن است با دانش‌آموزانی مواجه شویم که بدون انگیزه و بدون علاقه وارد رشته‌ی علوم انسانی شده‌اند؛ در برابر این قبیل افراد می‌توان دو راهکار را اجرا کرد: اولین راهکار این است که با روش‌های ماهرانه آنها را به این رشته علاقه‌مند کنیم و دومین راهکار این است که آنها را به رشته‌های دیگری مانند فنی حرفه‌ای راهنمایی کنیم. وجود حتی یک نفر از این دانش‌آموزان در کلاس درس نیز خطرناک می‌باشد زیرا می‌تواند انگیزه‌ی تمام دانش‌آموزان کلاس را کور کند. ضعف بزرگی که سیستم آموزشی ما دارد این است که دوره‌ی دوم آموزشی برای تصمیم‌گیری ورود به رشته‌های درسی کاملا جدا و تفکیک شده است. این بزرگترین مشکل است؛ چرا که دانش‌آموز ما با کم‌ترین شناخت ممکن پا به مسیر انتخابی خود می‌گذارد. امتحانات نهایی هم برای ما مهم است.
کاری که باید هر مدیر انجام دهد این است که هر مدرسه آمارهای امتحانات را داشته باشد و مدیران با توجه به آنها سیاست‌های کلی برای بهبود این رشته را اتخاذ نمایند؛ به طور مثال یکی از راه‌های پرورش دانش‌آموزان خوب و نمونه که در آینده تصمیم‌ساز هم باشند پرداختن به درس ریاضی است؛ زیرا این درس اساس ورزیدگی ذهن و همینطور یکی از پایه‌های فلسفه است. همچنین یکی دیگر از راه‌کارهای تربیت دانش‌آموز خوب علوم انسانی استفاده از دبیر تخصصی و مجرب است. متاسفانه یکی از مشکلات این رشته این است که معلم‌های مختلف در رشته‌های غیر تخصصی اقدام به آموزش می‌کنند.
معلم‌ها باید نتایج حاصل از امتحانات را تجزیه و تحلیل کرده و در شورای دبیران مورد بحث قرار دهند. میانگین نمره‌ی استان در امتحانات نهایی 12.33 و میانگین نمره در کشور 10.75 می‌باشد؛ این میانگین نمره برای کشور قابل قبول نیست و باید به فکر چاره بود. مدیر مدرسه باید از هر مدرسه‌ای تحلیل‌هایی داشته باشد و مطابق با آنها برنامه‌ریزی کند. یکی از پیشنهادها این است که مدیران محترم علوم انسانی باید توجه ویژه‌ای به درس ریاضی و آمار داشته باشند و به این ترتیب باید برنامه و طرح ویژه‌ای نیز برای این درس داشته باشیم.
یکی از جاهایی که می‌تواند بسیاری از مشکلات و معضلات ما را حل کند شورای دبیران است؛ به این صورت که از میان دبیران بی‌انگیزه و بی‌علاقه تعدادی را حذف کرده تا این بی‌انگیزگی و بی‌علاقه‌ای به دانش‌آموزان منتقل نشود. یکی دیگر از راه‌های کاهش مشکلات در این رشته پرداختن دقیق‌تر به بحث هدایت تحصیلی است.
کنکور و لزوم آمادگی برای آن
کنکور یک شمشیر دو لبه است. خیلی از فعالان در حوزه‌ی آموزش و پرورش این عقیده را دارند که مدرسه‌ها نباید به بحث کنکور بپردازد؛ اما در واقع این درست نیست. با توجه به ماده‌ی 3 آیین‌نامه آموزشی، یکی از وظایف مدارس و مدیران آموزشی این است که دانش‌آموزان را برای ورود به دانشگاه و آموزش عالی آماده کنند. یکی از نکات مثبت استان که شاهد نتیجه‌ی آن هستیم این است که بیش از 80% فعالیت‌های آموزشی و بویژه کنکور در مدارس استان انجام می‌پذیرد. در بسیاری از استان‌های دیگر این مسئولیت به مراکز خارج از آموزش و پرورش که آموزشگاه‌های علمی هستند، واگذار شده است.
مهم‌ترین بحث در بخش کنکور، خدمات مشاوره‌ای است. متاسفانه در کشور ما با تفکیک نظام جدید و نظام قدیم، اهمیت مشاوره به دوره‌ی متوسطه اول منتقل شده و برای دوره‌ی دوم متوسطه که برای کنکور به مشاور نیاز دارد، خدمات رسانی کمتر شده است. یک چیز دیگری که بسیار مهم است این است که اگر بخواهیم برنامه‌ریزی کنیم باید بدانیم که بین تعداد کلاس‌هایی که ضرایب کنکوریِ متفاوتی دارند، باید تفاوت وجود داشته باشد؛ زیرا درصد و رتبه‌ی نهایی داوطلبان با توجه به این ضرایب محاسبه خواهند شد.
علاوه بر این ساعات مطالعه‌ی هر درس نیز با توجه به ضرایب کنکوری آنها مشخص می‌شود. مدیران ما باید نسبت به بودجه‌بندیِ کنکور آگاهیِ کافی داشته باشند؛ به گونه‌ای که قبل از ورود به سال دوازدهم فعالیت خود را در حیطه‌ی کنکور آغاز کنند.
آشنایی با کنکور عمومی
برای موفقیت در کنکور سراسری باید اطلاعاتی در رابطه با آن داشته باشیم. اکنون تلاش می‌کنیم تا اطلاعات مفیدی را در اختیار شما قرار دهیم. در ابتدا باید از تعداد سوالات و مدت زمان پاسخگویی به آنها باخبر شوید. با دروس عمومی شروع می‌کنیم: مدت زمان پاسخگویی به هر تست درس زبان و ادبیات فارسی با 25 سوال و زمان 18 دقیقه، 43 ثانیه می‌باشد. مدت زمان پاسخگویی به هر تست درس زبان و ادبیات عرب با 25 سوال و مدت 20 دقیقه، 48 ثانیه است. مدت زمان پاسخگویی به هر تست درس فرهنگ و معارف اسلامی با 25 سوال و زمان 17 دقیقه، 40 ثانیه است و در نهایت مدت زمان پاسخگویی به هر تست درس زبان خارجی با 25 سوال و زمان 20 دقیقه، 48 ثانیه است.
آشنایی با کنکور اختصاصی
پس از دروس عمومی سراغ دروس اختصاصی می‌رویم. مدت زمان پاسخگویی به هرتست درس ریاضی و آمار با 20 سوال و زمان 25 دقیقه، 75 ثانیه است. مدت زمان پاسخگویی به هر تست در اقتصاد با 15 سوال و زمان 10 دقیقه، 40 ثانیه است. مدت زمان پاسخگویی به هر تست درس زبان و ادبیات فارسی با 30 سوال و زمان 30 دقیقه، 60 ثانیه است. مدت زمان پاسخگویی به هر تست درس زبان و ادبیات عرب با 20 سوال و زمان 20 دقیقه، 60 ثانیه است. مدت زمان پاسخگویی به هر تست در تاریخ و جغرافیا با 30 سوال و زمان 25 دقیقه، 50 ثانیه است.
مدت زمان پاسخگویی به هر تست درس علوم اجتماعی با 20 سوال و زمان 15 دقیقه، 45 ثانیه است. مدت زمان پاسخگویی به هر تست درس فلسفه و منطق با 25 سوال و زمان 25 دقیقه، 60 ثانیه است؛ همچنین مدت زمان پاسخگویی به هر تست درس روانشناسی با 20 سوال و زمان 15 دقیقه، 45 ثانیه است.
چالش ها و فرصت های پیش روی رشته علوم انسانی
دیدگاهتان را بنویسید