آموزش درس عربی
آموزش درس عربی
پیاده‌سازی نظام 3-3-6؛ ناجیِ درس عربی
کتاب عربی را باید دو دو سطح بررسی کرد؛ زیرا تا چندسال پیش کتاب قدیمی در دست آموزش بود و در حال حاضر کتاب تغییرات زیادی داشته است و در قالب یک کتاب جدید مورد آموزش قرار می‌گیرید. طبق آمار دبیرخانه‌ی خراسان که در سال 78 پنج سال متصدی درس عربی در کُل کشور بود، در گذشتهْ درس عربی بیشترین میزان افت دربین دروس دیگر را داشت.
بعد از آنْ دبیرخانه این درس به استان همدان انتقال پیدا کرد؛ در این دوره نیز مشکلات و معضلات این درس به قوت خود باقی بود: حجم کتاب درسی زیاد و وقت تدریس آن کم بود، دبیران از سخت بودن بعضی مباحث برای دانش‌آموزان گله‌مند بودند، همچنین کتاب پیش‌دانشگاهی اشکالات فراوانی داشت. در راستای حل این مشکلات و معضلات، به مدت ده سال دو دبیرخانه سخت تلاش کردند و پیگیر مطالبات دانش‌آموزان و دبیران بودند اما نتیجه‌ی خوب و کاملی حاصل نشد.
سپس پنج سال مسئولیت دبیرخانه‌ی درس عربی به استان مازندران سپرده شد؛ همکاران ما سخت تلاش کردند که مشکلات این عرصه را تا جایی که ممکن است از بین ببرند. در سال 92 حجم کتاب به میزان 20درصد کم شد؛ مباحثی مانند اسما خمسه از کتاب حذف شد؛ تا جایی که ممکن بود حجم کتاب را پایین آوردیم و مطالب غیرضروری را حذف کردیم؛ اما باز هم این مُسَکن تاثیربخش نبود. الحمدلله با برنامه‌ی درسی ملی و پیاده‌سازیِ نظام 3-3-6 فرصتی برای ما و درس عربی حاصل شد که بتوانیم کتاب را با نیازهای روز دانش‌آموزان و معلم‌ها وفق دهیم.
کاربردی‌تر شدن کتاب عربی جدید به نسبت کتاب قبلی
مهارت‌های چهارگانه اولین چیزی بود که کارشناسان و معلم‌ها از آن به عنوان مشکلی بزرگ یاد می‌کردند؛ اینکه چرا در زبان عربی، مکالمه هیچ جایگاهی ندارد و یک سطر مکالمه نداریم و دانش‌های زبانیِ ما هیچ کاربردی ندارد. حاصل همه‌ی این نیازها و مطالباتْ بدل به کتاب درسی فعلی شد. در این کتاب غده‌های سرطانی‌ای مانند «معتلات» یا «اعراب» که باعث رنجش و روی‌گردانیِ دانش‌آموزان از درس عربی شده بود حذف شد.
متاسفانه این مباحث تا آخرین لحظات تالیف کتاب نیز طرفدرانی در بین شورای تالیف داشت. ما متهم می‌شدیم به نابود کردن زبان عربی! ما دبیرانی داشتیم که می‌گفتند برای ما کسر شان است که این کتاب را درس دهیم! البته تعداد این عزیزان و همکاران بیشتر از 10درصد نبود. و الحمدلله در حال حاضر بیش از 90 درصد عزیزان همکار ما و همچنین جامعه‌ی دانشگاهی کشور نیز از این وضعیت راضی هستند و حس خوبی به این کتاب دارند. در حال حاضر کتاب ترجمه‌محور است.
عده‌ای از معلم‌ها اظهار می‌کردند که چرا کمتر به قواعد زبانی توجه شده است؟ جوابی که ما و شورای تالیف به این قبیل پرسش‌ها می‌دهیم این است که هرگاه قواعد در ترجمه اثرگذار باشد، آن قاعده به دانش‌آموز گفته شود، و این هیچ مشکلی ندارد. به طور مثال مبحث «معرفه و نکره» را که به طور مستقیم در ترجمه دخیل بود، جزو مبانی آموزشی کتاب درسی قرار گرفت. به طور کُلی ما هرجایی دیدیم قواعد اهمیت زیادی در ترجمه و فهم مطالب دارد، آن قاعده در کتاب آموزشی لحاظ شده است.
به طور مثال در کتابی که برای تافل عربی تدریس می‌شود بخش کمی از کتاب به قواعد مربوط می‌شود؛ بخش‌های مهم این کتاب مکالمه، ترجمه و لغات هستند. خیلی از افراد می‌توانند بدون دانستن قواعدْ عربی را یاد بگیرند. ما دوره‌های یادگیری زبان عربی را برای سازمان‌های مختلف برگزار کردیم؛ از جمله کسانی که به حج، کربلا یا سوریه مشرف می‌شدند. این افراد اصلا قواعد عربی را بلد نبودند اما به راحتی زبان عربی را به شکل کاربردی صحبت می‌کردند. در کلْ در کتاب عربی جدید سعی شده است که تعادل برقرار شود. این کتاب بعد از تالیف برای 30 نفر از سرگروه‌های آموزشی ارسال شد و مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
ساعت تدریس درس عربی؛ معضلی همیشگی و پا برجا
در رابطه با ساعت تدریس اگر بخواهیم مختصر و مفید بیان کنیم، طبق مصوبه‌ی شورای عالی انقلاب فرهنگی، متاسفانه به هیچ‌وجه ساعت تدریس اضافه نخواهد شد. ما تلاش زیادی کردیم که این میزان ساعت افزایش یابد اما نتوانستیم در این زمینه کاری کنیم. اما به عنوان یکی از خروجی‌های این جلسه ما دوباره درخواست افزایش ساعت تدریس را تقدیم نهادهای تصمیم‌گیرنده می‌کنیم.
دامنه‌ی صرف افعال باید گسترده‌تر شود
در بحث صرف فعل، به هر دوشکل صرف فعل درست است و معلم بی هیچ مانعی و به هر روشی می‌تواند این بخش را تدریس کند. هفته‌ی گذشته من در جمع دبیران متوسطه‌ی اول بودم، عرض کردم که دانش‌آموزانی که از مقطع شما خارج می‌شوند با چالشی بزرگ مواجه هستند و آن هم صرف فعل نام‌گذاری افعال است. ایشان از من خواستند که راهی را ارائه کنم که این دو مقطع به هم نزدیک شوند؛ من تنها تاکیدی که کردم این بود که دامنه‌ی این صرف افعال را بازتر کنند.
حسابِ کتابِ معارف از کتاب عربی جداست
ما به هیچ عنوان در تالیف کتاب معارف دخیل نبودیم؛ مطالب این کتاب بسیار سنگین است. ما به معلم‌ها حق می‌دهیم اما در این زمینه دفتر تالیف تنها یک پیمانکار بود. به طور کلی، ما در بحث کتاب معارف نیز سوالات و اشکالات اساسی داریم.
غول کنکور
معلم‌ها مجاز هستند مطالبی را فراتر از کتاب درسی به دانش‌آموزان تدریس کنند اما با این قید که این مطالب را در امتحان پایانی نیاورند. کنکور بر آموزش متوسطه‌ی ما سایه‌ی سنگینی انداخته است. ما هر کاری بخواهیم انجام دهیم باید نیم‌نگاهی به کنکور داشته باشیم. متاسفانه در حال حاصر چشم‌انداز کنکور و چشم‌انداز آموزش‌وپرورش هیچ تطابقی با هم ندارند.
در حال حاضر ما از آموزش فاصله گرفته و فقط دغدغه‌ی کنکور داریم. البته ما در این کتاب درسی سعی کرده‌ایم هرچه بیشتر به این وضعیت واکنش نشان دهیم و تدریس را «آموزش‌محور» کنیم نه «کنکورمحور». از دیدگاه علمای علوم تربیتی، آزمون‌های آموزش‌و پرورش همگی مطلق‌اند. مطلق به این معنا که اگر دانش‌آموز حداقل نمره‌ی 10 نگیرد درس را رد می‌شود. اما کنکور نمره‌ی قبولی و ردی ندارد؛ این نوع آزمونْ هنجاری است. به هیچ‌وجه نباید این دو را با هم مقایسه کرد. این دو هیچ تابعیتی نسبت به هم ندارند. طرح تحول بنیادین به کُل خلاصه شده است در دو کلمه: «حیات طیبه»؛ یعنی اینکه تمام درس سمت‌وسوی حیات طیبه داشته باشد. اما چون ما اساس همه‌چیز را کنکور گذاشته‌ایم به غلط رفته‌ایم.
مناسب‌سازی کتاب عربی برای رشته‌های فنی و حرفه‌ای
در رابطه با تدریس این کتاب در شاخه‌ی فنی‌وحرفه‌ای این مطب حائز اهمیت است و باید گفته شود که ما با آموزش و پرورش و نهادهای تصمیم‌گیر صحبت کردیم؛ حرف ما این بود که این کتاب باید مناسب‌سازی شود. اما آموزش و پرورش به دلایل مختلف از جمله مخارج این کار، با این پیشنهاد مخالفت کرد. متاسفانه مسائل تالیف جزییات، ریزه‌کاری‌ها و چالش‌های فراوانی دارد.
معلم‌ها زبان‌های فارسی و انگلیسی را برای آموزش عربی به خدمت بگیرند
دیدگاهتان را بنویسید